Bệnh tiểu đường đang gia tăng với tốc độ chóng mặt tại Việt Nam và nguy hiểm hơn là tiểu đường mang đến nhiều biến chứng chết người: bệnh tim mạch, giảm thị lực hoặc mù, suy giảm miễn dịch, lở loét dẫn đến phải cắt bỏ chân, đột quỵ, bệnh dạ dày, suy gan, rối loạn tâm thần…
Và căn nguyên của bệnh tiểu đường chính là insulin. Vậy Insulin là gì và sự liên quan giữa insulin và bệnh tiểu đường như thế nào?
INSULIN LÀ GÌ VÀ VAI TRÒ CỦA INSULIN TRONG CƠ THỂ?
Insulin là một loại hormone do tuyến tụy sản xuất (tuyến tụy là cơ quan nằm ở sau dạ dày). Insulin sau khi được tuyến tụy sản sinh sẽ đi vào máu và hòa tan trong máu để đi khắp cơ thể. Vậy vai trò của insulin là gì?
Vai trò của insulin:
Mọi bộ phận trên cơ thể chúng ta hoạt động đều cần năng lượng. Và phần lớn năng lượng đó được sinh ra bởi quá trình tế bào hấp thụ đường glucose để tạo năng lượng.
Khi chúng ta ăn, thực được dạ dày chuyển hóa thành đường glucose, sau đó đường glucose sẽ hòa tan trong máu, máu đưa glucose đến mọi ngóc ngách của cơ thể, đến mọi tế bào. Nhưng tế bào có hấp thụ glucose hay không là phải nhờ đến Insulin.
Insulin phát ra tín hiệu cho tế bào để tế bào mở cửa cho đường glucose đi vào trong tế bào. Nếu thiếu insulin hoặc insulin không hoạt động đúng chức năng của nó thì tế bào sẽ không hấp thụ glucose trong máu. Và lúc đó, đường glucose sẽ vẫn ở lại trong máu, từ đó làm tăng lượng đường trong máu.
Như vậy: Insulin có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hấp thục đường glucose, đồng thời cân bằng lượng đường glucose trong máu. Thiếu insulin hoặc insulin không thực hiện chức năng của nó thì cơ thể bạn sẽ thiếu nguồn năng lượng cần thiết đồng thời tăng chỉ số đường huyết trong máu
Insulin giống như trung tâm điều khiển phân phối đường glucose đến khắp cơ thể.
INSULIN LÀ CĂN NGUYÊN CHÍNH CỦA BỆNH TIỂU ĐƯƠNG
Bệnh tiểu đường gồm có 3 dạng: tiểu đường type 1, tiểu đường type 2 và tiểu đường type 3. Bệnh tiểu đường xuất hiện khi tuyến tụy không sản xuất đủ lượng Insulin cần thiết hoặc tế bào đề kháng với insulin (tế bào không nhận tín hiệu từ insulin).
Khi tuyến tụy không sản xuất đủ lượng insulin cần thiết từ đó làm tăng lượng đường glucose trong máu thì gọi là tiều đường type 1. Tuyến tụy không sản xuất insulin hoặc sản xuất không đủ lượng insulin là do hệ miễn dịch đã phá hủy toàn bộ các tế bào sản xuất insulin có trong tuyến tụy. Loại tiểu đường này thường phổ biến ở những người trẻ tuổi, tuy nhiên nó vẫn có thể xuất hiện ở cả những người lớn.
Tiểu đường type 2 thì khác hoàn toàn, lúc này tuyến tụy vẫn sản xuất đủ lượng insulin cần thiết nhưng lại gặp phải hiện tượng Tế bào đề kháng Insulin, tức là tế bào không nhận các tín hiệu từ insulin để hấp thụ đường glucose. Glucose vẫn giữ lại trong máu làm tăng lượng đường glucose trong máu.
Tiều đường type 3 (tiểu đường thai kỳ) cũng giống như tiều đường type 2 nhưng chỉ xảy ra trong thời kỳ mang thai. Tức là trong thai kỳ, tế bào người bệnh cũng có cơ chế đề kháng insulin bất thường.
BỔ SUNG INSULIN CHO NGƯỜI BỆNH TIỂU ĐƯỜNG
Cả 3 loại tiểu đường: type 1, type 2 hoặc tiều đường thai kỳ đều có thể dùng insulin ngoại sinh (bổ sung từ bên ngoài) để kiểm soát chỉ số đường huyết (bổ sung insulin để cân bằng lượng đường glucose trong máu). Dĩ nhiên là bổ sung insulin không chữa khỏi bệnh hoàn toàn mà chỉ là kiểm soát đường huyết để ngăn biểu hiện của bệnh và ngăn biến chứng tiểu đường.
Các loại insulin dùng trong việc điều trị bệnh tiểu đường
Insulin không có dạng thuốc uống mà phải được tiêm bằng ống tiêm, bút hay ống bơm insulin. Dù cho mọi loại insulin đều có tác dụng như nhau ở mức độ tế bào nhưng nhờ sự biến đổi hóa học của protein insulin đã làm nền tảng cho sự phát triển của những dạng insulin khác nhau trong quá trình điều trị bệnh tiểu đường. Những điểm khác biệt quan trọng chủ yếu giữa những loại insulin này nằm ở thời điểm bắt đầu có tác dụng và thời gian duy trì tác dụng.
– Insulin tác dụng nhanh
Dạng insulin này bắt đầu có tác dụng khoảng 15 phút sau khi tiêm. Tác dụng của một lần tiêm có thể kéo dài từ 3 đến 5 giờ và bệnh nhân thường được tiêm trước khi ăn.
– Insulin tác dụng ngắn
Dạng insulin này bắt đầu có tác dụng khoảng 30 đến 60 phút sau khi tiêm và có thể kéo dài từ 5 đến 8 giờ. Giống như insulin tác dụng nhanh, dạng insulin này cũng được tiêm trước khi ăn.
– Insulin tác dụng kéo dài
Insulin tác dụng kéo dài chỉ đem lại hiệu quả sau một giờ tiêm nhưng lại có thể có tác dụng đến 26 giờ.
– Insulin tác dụng trung bình
Dạng insulin này bắt đầu có tác dụng sau 1 đến 3 giờ sau khi tiêm và có thể kéo dài từ 12 đến 16 giờ.
Quá trình tiêm insulin
Insulin được tiêm dưới da và bác sĩ có thể hướng dẫn cách tiêm cho bạn. Bạn có thể tiêm insulin ở nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể như đùi hay bụng dưới. Tuyệt đối không tiên insulin trong bán kính 5cm tính từ rốn. Bạn nên đổi vị trí tiêm để tránh hiện tượng chai da. Tùy vào mỗi đối tượng sẽ có các phương pháp chữa trị tiểu đường khác nhau. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn tiêm insulin 60 phút trước khi ăn. Lượng insulin cần tiêm mỗi ngày phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chế độ ăn uống, mức độ vận động thể chất và mức độ nghiêm trọng của bệnh tiểu đường. Một vài bệnh nhân chỉ cần tiêm insulin 1 lần một ngày trong khi những người khác lại cần từ 3 đến 4 lần. Bác sĩ cũng có thể kế hợp sử dụng insulin tác dụng nhanh và insulin tác dụng kéo dài nếu cần.
Phản ứng khi tiêm insulin
Chứng hạ đường huyết (hypoglycemia), một dạng phản ứng khi tiêm insulin, có thể xảy ra ở những bệnh nhân điều trị tiểu đường bằng liệu pháp insulin. Khi bạn tiêm insulin, cần đảm bảo cân bằng chúng với các loại thực phẩm hoặc lượng calo đưa vào cơ thể. Nếu bạn vận động quá nhiều hoặc không tiêu thụ đủ lượng thực phẩm thì lượng đường huyết có thể sụt giảm nghiêm trọng và gây ra phản ứng này. Các dấu hiệu cho thấy bạn bị hạ đường huyết bao gồm:
– Mệt mỏi;
– Ngáp thường xuyên;
– Không thể nói chuyện;
– Đổ mồ hôi;
– Lú lẫn;
– Mất nhận thức;
– Co giật;
– Co cơ;
– Da xanh xao.
Để ngăn những ảnh hưởng của phản ứng khi tiêm insulin bạn cần mang theo bên mình ít nhất 15g các loại carbohydrate tác dụng nhanh (theo học viện bác sĩ gia đình Hoa Kì) ví dụ như:
– Nửa ly soda không phải loại ăn kiêng (non-diet soda);
– Nửa ly nước trái cây;
– 5 viên kẹo cung cấp đường tức thì (lifesaver candy);
– 2 muỗng canh nho khô.
Insulin có thể giúp bạn giữ mức đường huyết ở mức an toan và làm giảm các biến chứng của bệnh tiểu đường như mù hay đoạn chi. Bạn cần theo dõi mức đường huyết thường xuyên và thực hiện những thay đổi trong lối sống để ngăn mức đường trong máu tăng quá cao.